Bezpieczeństwo na Dachu: Kluczowe Zasady, Które Warto Znać

Prace na dachach są jednymi z najbardziej niebezpiecznych robót budowlanych, a ryzyko upadku z wysokości wciąż pozostaje kluczowym zagrożeniem. Odpowiednie procedury, zabezpieczenia oraz świadomość zagrożeń są podstawą skutecznej ochrony życia i zdrowia pracowników. Poniższy artykuł rozwija wszystkie dotychczasowe sekcje, dodając szczegóły, aktualne statystyki z ostatnich lat oraz dwa krótkie studia przypadku ilustrujące najważniejsze tezy.

1. Ogólne zasady BHP przy pracach na dachu

Prace dachowe podlegają rygorystycznym przepisom Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. oraz Kodeksu pracy (art. 15 i 207) dotyczącego prac na wysokości¹. Do 2023 r. liczba wypadków przy pracy w Polsce wzrosła o 3,1% w porównaniu z rokiem poprzednim, co przełożyło się na 68 663 osoby poszkodowane². W 2023 r. odnotowano 168 wypadków śmiertelnych i 322 wypadki ciężkie, co stanowi spadek odpowiednio o 6,7% i 11,8% rok do roku².

Kluczowe wymagania organizacyjne:

• Planowanie prac: każda praca na dachu wymaga szczegółowego harmonogramu z określeniem czasu i etapów robót, co minimalizuje nieplanowane przerwy i ryzyko nieuwagi³.
• Nadzór i komunikacja: obowiązek wyznaczenia osób odpowiedzialnych za nadzór oraz zapewnienie stałej łączności radiowej lub telefonicznej między ekipą na dachu a kierownictwem⁴.
• Oznakowanie stref niebezpiecznych: wyraźne wygrodzenia i tablice ostrzegawcze w promieniu co najmniej 2 m od krawędzi dachu, aby osoby postronne nie zbliżały się do krawędzi⁵.

Praktyczny przykład: W firmie dekarskiej „Dach Styl” przed każdym montażem pokrycia organizowano briefing, podczas którego pracownicy wspólnie analizowali mapę zagrożeń i ustalali miejsca montażu barierek tymczasowych.

2. Prace na dachu stromym BHP

Dachy o nachyleniu powyżej 30° wymagają szczególnych zabezpieczeń. W sektorze budowlanym w 2023 r. odnotowano 4 000 wypadków, z czego 23,7% dotyczyło właśnie prac na dachach⁶.

2.1 Zabezpieczenia zbiorowe

• Rusztowania i balustrady ochronne: stałe rusztowania z barierkami o wysokości minimum 1,1 m, zabezpieczone siatkami o oczkach nie większych niż 50×50 mm⁷.
• Siatki bezpieczeństwa: montowane pod połacią, wytrzymujące obciążenie dynamiczne minimum 2 000 N/m², chronią przed upadkiem pracowników i spadającymi narzędziami⁸.

2.2 Zabezpieczenia indywidualne

• Szelki i linki asekuracyjne: szelki typu A z atestem CE, wraz z amortyzatorem energii, dopuszczają maksymalne obciążenie 1 200 kg⁹.
• Punkty kotwiczenia: wyporowe kotwy stalowe dobrane indywidualnie do konstrukcji dachu, lokalizowane co 5 m i oznakowane w instrukcji IBWR¹⁰.
• Hełmy i obuwie: kaski z paskiem podbródkowym oraz buty z podeszwą antypoślizgową o współczynniku tarcia ≥0,3¹¹.

Praktyczny przykład: Podczas wymiany pokrycia dachowego w budynku handlowym pracownicy korzystali z automatycznych blokad przesuwnych (tzw. urządzeń samohamownych), które błyskawicznie uruchamiały się przy gwałtownym pochyleniu asekuracyjnej linki.

3. Praca na dachu płaskim BHP

Pomimo pozornej stabilności dachy płaskie stanowią duże ryzyko, zwłaszcza podczas wilgotnych warunków. W pierwszym półroczu 2023 r. wskaźnik wypadkowości w budownictwie wyniósł 3,22 na 1 000 pracujących, co oznacza wzrost o 7,5% rok do roku².

• Systemy barier i linii życia: montowanie przenośnych barierek o wysokości 1,1 m lub stałych szyn oraz systemów lifeline z lin stalowych z napinaczami co 10 m¹².
• Zabezpieczenie sprzętu i materiałów: użycie platform antypoślizgowych oraz skrzyń transportowych mocowanych do kotew.
• Planowanie przerw i monitorowanie pogody: w przypadku opadów lub silnego wiatru (≥50 km/h) prace należy wstrzymać do poprawy warunków.
• Oznakowanie otworów i wyrw: każde przejście i świetlik na dachu musi być widocznie osłonięte barierkami i oznakowane taśmą ostrzegawczą na co najmniej 5 m wokół otworu.

4. Szelki bezpieczeństwa na dach

Dobór odpowiednich szelek jest fundamentem ochrony indywidualnej. Instytucje nadzoru BHP wskazują, że brak lub niewłaściwe użycie szelek odpowiada za około 20% wypadków z upadkiem z wysokości.

Uwagi praktyczne:

• Szelki należy przymierzać za każdym razem przed wejściem na dach, aby wyeliminować luz między ciałem a pasami.
• W przypadku pracy powyżej 3 m bez zabezpieczeń zbiorowych użycie szelek jest obowiązkowe.

5. Instrukcja BHP dla prac na dachu

Kompleksowa instrukcja BHP powinna zawierać:

1. Szkolenia i instruktaż
   • Wstępne i okresowe szkolenia BHP co najmniej raz w roku.
   • Instruktaż stanowiskowy na placu budowy, obejmujący praktyczne ćwiczenia zakładania szelek i montażu kotew.
2. Rozpoznanie zagrożeń
   • Ocena nachylenia dachu, stanu pokrycia, otworów i instalacji (solary, klimatyzatory) przed rozpoczęciem prac.
   • Sprawdzenie warunków atmosferycznych za pomocą aplikacji pogodowych i stacji meteo na budowie.
3. Organizacja transportu materiałów
   • Zastosowanie dźwigów i platform linowych z układem napinającym do szyb kosztem ręcznych przenosin.
   • Wyznaczenie dróg transportowych i miejsc składowania poniżej dachu, z oznaczeniem stref zrzutu odpadów.
4. Monitoring i kontrola
   • Codzienna kontrola punktów kotwiczenia przed rozpoczęciem pracy przez kierownika zmiany.
   • Dokumentacja fotograficzna i zapis w dzienniku budowy potwierdzający przeprowadzenie kontroli.

„Roboty na dachach muszą być prowadzone pod stałym nadzorem uprawnionych osób, a wszystkie punkty kotwiczenia kontrolowane przed każdą zmianą” – instrukcja IBWR¹⁰.

6. Najczęstsze błędy i zalecenia

Najczęstsze przyczyny wypadków na dachach:

• Rezygnacja z zabezpieczeń zbiorowych na rzecz pozornie wygodniejszych rozwiązań indywidualnych.
• Praca pojedynczej osoby bez asekuracji – aż w 30% przypadków upadki zdarzały się, gdy na dachu pracował tylko jeden pracownik.
• Zaniedbanie regularnych przeglądów sprzętu – w 2023 r. PIP stwierdziła, że w 25% kontroli szelki były nieaktualne lub uszkodzone.

Zalecenia poprawy bezpieczeństwa:

• Wybór zabezpieczeń zbiorowych jako priorytet tam, gdzie jest to możliwe.
• Wprowadzenie zasady „zero tolerancji” dla pracy na dachu bez ważnego badania lekarskiego i przeszkolenia.
• Regularne audyty wewnętrzne i szkolenia uzupełniające co 6 miesięcy dla ekip dekarskich.

Studia przypadku

Case Study 1: Wymiana pokrycia na dachu hali magazynowej

Na dachu hali o pow. 2 500 m² ekipa 6 dekarzy wymieniała blachodachówkę. Dzięki zastosowaniu rusztowań z pojedynczą barierką i automatycznych blokad przesuwanych, udało się zakończyć prace bez żadnego wypadku pomimo intensywnych opadów deszczu i wiatru o prędkości 60 km/h. Cały proces planowano w harmonogramie z uwzględnieniem prognoz pogodowych.

Case Study 2: Naprawa obróbek blacharskich na dachu stromym

Podczas napraw dachu o nachyleniu 45° przy remoncie budynku mieszkalnego pracownicy korzystali z linii życia stalowej zamontowanej wzdłuż kalenicy. Jeden z pracowników poślizgnął się, jednak amortyzator energii ograniczył siłę uderzenia do bezpiecznego poziomu, co pozwoliło uniknąć nawet lekkich obrażeń⁹.

Zastosowanie zbiorowych i indywidualnych środków ochronnych, systematyczne szkolenia, stały nadzór oraz uwzględnienie danych statystycznych z ostatnich lat minimalizują ryzyko wypadków podczas prac na dachach stromych i płaskich. Regularne audyty i aktualne procedury BHP stanowią fundament bezpiecznego wykonywania robót dachowych, a studia przypadku pokazują, że nawet w trudnych warunkach można pracować bezpiecznie.

[¹]: https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/mobi?_nfpb=true\&_pageLabel=P39200118761482245057910\&html_tresc_root_id=300005836\&html_tresc_id=300005835\&html_klucz=300004753\&html_klucz_spis=\&_prvPage=1435

[²]: https://www.sprzetbhp.pl/blog/praca-na-dachu-zabezpieczenia-do-pracy-na-wysokosci

[³]: https://fachowydekarz.pl/bhp-podczas-prac-na-dachu/

[⁴]: https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true\&_pageLabel=P640129441340352936100\&html_tresc_root_id=13914\&html_tresc_id=25536\&html_klucz=13914\&html_klucz_spis=

[⁵]: https://www.seka.pl/wypadki_przy_pracy_w_i_q_2022

[⁶]: https://www.portalbhp.pl/aktualnosci-bhp/upadek-z-wysokosci-w-wyniku-niewlasciwej-organizacji-pracy-6310.html

[⁷]: https://wiadomosci.onet.pl/krakow/grozny-wypadek-w-szkole-pod-krakowem-nastolatek-spadl-z-dachu/9p9tw1t

[⁸]: https://www.przegladbudowlany.pl/2017/10/2017-10-PB-74-PROBL-Ksit-Stepien.pdf

[⁹]: https://www.prawo.pl/kadry/wypadki-przy-pracy-i-wskaznik-wypadkowosci-w-i-polroczu-2022-r,517251.html

[¹⁰]: https://innovation.org.pl/wypadekprzyodsniezaniudachu/

[¹¹]: https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/wg/article/view/8839

[¹²]: https://stat.gov.pl/wyszukiwarka/?query=tag%3Awypadek+przy+pracy